Układ limbiczny, układ rąbkowy, układ brzeżny – układ struktur
korowych
i podkorowych
mózgu
, biorący udział w regulacji zachowań emocjonalnych oraz niektórych stanów emocjonalnych takich jak zadowolenie, przyjemność czy strach. Jest istotny dla procesu zapamiętywania oraz motywacji danego osobnika. Wpływa na pewne czynności wegetatywne. Pierwotnie był kojarzony wyłącznie ze zmysłem węchu.
Budowa
W jego skład wchodzą różne struktury, różnych pięter mózgu. Nie ma ścisłych kryteriów pozwalajacych określić, które obszary mózgu należą do tego układu. Zwykle wymienia się:
Według niektórych autorów do układu limbicznego należą również:
Funkcja
Układ limbiczny jest pojęciem
fizjologicznym
. Budowa anatomiczna
mózgu
człowieka nie uzasadnia odrębności struktur wchodzących w jego skład od innych jego obszarów, ani również nie pozwala na wyodrębnienie jego elementów. Układ limbiczny został wyodrębniony wyłącznie na podstawie badań klinicznych. Początkowo przypisywano mu rolę w odbiorze i interpretacji
wrażeń węchowych
. W rezultacie dokładniejszych badań ostało się jasne, że układ limbiczny pełni bardzo ważną funkcję w wyzwalaniu pewnych
emocji
oraz wpływa na
zachowania popędowe
. Większość jego struktur pełni wiele ról. Przykładowo zakręty oczodołowe pozwalają nie tylko na ocenę pokarmu na podstawie wyglądu, konsystencji czy zapachu, ale również na wyzwalanie uczucia
strachu
oraz
agresji
. Układ limbiczny wpływa również na popędy takie jak
głód
,
pragnienie
czy
popęd seksualny
. Uszkodzenie przyśrodkowej części
ciała migdałowatego
powoduje
afagię
(zaburzenie pobierania pokarmu). Układ limbiczny może być odpowiedzialny za pewne odmienne zachowania seksualne. Dzięki swoim licznym połączeniom z różnymi ośrodkami mózgu wpływa na wiele czynności wegetatywnych, w tym na ośrodki krążeniowe i oddechowe. Odbywa się to głównie za pośrednictwem
podwzgórza
, gdzie znajdują się liczne ośrodki wegetatywne, choć może oddziaływać na nie za pomocą bezpośrednich połączeń np. połączenia
ciała migdałowatego
z jądrem pasma samotnego i niektórymi jądrami
nerwu błędnego
. Układ limbiczny pełni pewną rolę w modyfikacji procesów sensorycznych na wczesnym etapie ich powstawania, poprzez oddziaływanie na obszary sensoryczne asocjacyjne oraz pierwotne.
Połączenia układu limbicznego
Wyróżnia się dwa rodzaje połączeń:
- połączenia wewnętrzne
- połączenia zewnętrzne
Połączenia wewnętrzne
Jest to przede wszystkim
krąg Papeza
.
Połączenia zewnętrzne
Łączą one układ limbiczny z
tworem siatkowym
oraz
międzymózgowiem
. Połączenia te dają szereg możliwości oddziaływania na różnie ośrodki wegetatywne oraz na
korę mózgu
.
Płat brzeżny
W obecnym mianownictwie anatomicznym nie wyszczególnia się układu limbicznego, a część jego struktur przyporządkowuje się do piątego płata
kresomózgowia
– płata brzeżnego (łac. lobus limbicus) zwanego także limbicznym[1].
Przypisy
- ↑ Zygmunt Urbanowicz, Współczesne mianownictwo anatomiczne, Lublin 2002, wydawnictwo CZELEJ
Bibliografia
-
Adam Bochenek
,
Michał Reicher
: Anatomia człowieka – Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy. Warszawa:
PZWL
, 2009. .
- Stanisław Konturek: Fizjologia człowieka. Wrocław: ELSEVIER URBAN & PARTNER, 2007. .
- Władysław Traczyk: Fizjologia człowieka w zarysie. Warszawa: PZWL, 2002. .